İşçi Hakları: Kıdem Tazminatı Hesaplama ve Talep Süreci

Kıdem tazminatı, işçinin belirli koşullar altında iş sözleşmesinin sona ermesi durumunda hak kazandığı önemli bir tazminat türüdür. Bu yazı, kıdem tazminatı hakkında bilinmesi gereken tüm detayları kapsamlı bir şekilde açıklamaktadır.

Kıdem Tazminatı Nedir?

Kıdem tazminatı, işçinin işyerindeki kıdemine göre hesaplanan ve iş sözleşmesinin belirli koşullar altında sona ermesi durumunda ödenen bir tazminattır. Bu tazminat, işçinin işyerine olan bağlılığını ve hizmet süresini ödüllendiren bir mekanizmadır.

Kıdem Tazminatına Hak Kazanma Koşulları

İşçi Tarafından Hak Kazanma Durumları

İşçi, aşağıdaki durumlarda kıdem tazminatına hak kazanır:

1. İş Sözleşmesinin Haklı Nedenle Feshedilmesi

İşçi, işverenin aşağıdaki davranışları nedeniyle iş sözleşmesini haklı nedenle feshedebilir:

• Ahlak ve iyi niyet kurallarına aykırı davranış: İşverenin işçiye karşı ahlak dışı davranışları
• Ücret ödememe: İşverenin ücreti ödememesi veya geciktirmesi
• İş sağlığı ve güvenliği ihlalleri: İşyerinde ciddi güvenlik riskleri
• Taciz ve mobbing: İşyerinde psikolojik veya fiziksel taciz

2. Askerlik Hizmeti

İşçi, askerlik hizmeti nedeniyle iş sözleşmesini feshettiğinde kıdem tazminatına hak kazanır. Bu durumda:

• Askerlik çağına gelen işçi, iş sözleşmesini feshedebilir
• Kıdem tazminatı, askerlik hizmeti süresince de devam eder
• İşçi, askerlik sonrası aynı işyerine dönme hakkına sahiptir

3. Emeklilik

İşçi, emeklilik şartlarını sağladığında ve iş sözleşmesini feshettiğinde kıdem tazminatına hak kazanır.

4. Kadın İşçilerin Evlenmesi

Kadın işçi, evlendiği tarihten itibaren 1 yıl içinde iş sözleşmesini feshedebilir ve kıdem tazminatına hak kazanır.

İşveren Tarafından Hak Kazanma Durumları

İşçi, aşağıdaki durumlarda işveren tarafından feshedilse bile kıdem tazminatına hak kazanır:

1. İşverenin Haklı Neden Olmadan Feshetmesi

İşveren, haklı bir neden olmadan iş sözleşmesini feshettiğinde işçi kıdem tazminatına hak kazanır.

2. İşverenin Ahlak ve İyi Niyet Kurallarına Aykırı Davranışı

İşverenin ahlak dışı davranışları nedeniyle işçi iş sözleşmesini feshedebilir ve kıdem tazminatına hak kazanır.

Kıdem Tazminatı Hesaplama

Temel Hesaplama Formülü

Kıdem tazminatı şu formülle hesaplanır:

Kıdem Tazminatı = Son Brüt Ücret × Çalışılan Yıl Sayısı

Hesaplama Örnekleri

Örnek 1: Basit Hesaplama

• Çalışma süresi: 5 yıl
• Son brüt ücret: 15.000 TL
• Kıdem tazminatı: 15.000 TL × 5 = 75.000 TL

Örnek 2: Kısmi Yıl Hesaplama

• Çalışma süresi: 3 yıl 6 ay
• Son brüt ücret: 20.000 TL
• Kıdem tazminatı: 20.000 TL × 3.5 = 70.000 TL

Dikkat Edilmesi Gerekenler

• Son brüt ücret: İş sözleşmesinin sona erdiği tarihteki brüt ücret dikkate alınır
• Yan haklar: Prim, ikramiye gibi yan haklar kıdem tazminatına dahil edilmez
• Vergi muafiyeti: Kıdem tazminatı, belirli limitlere kadar gelir vergisinden muaf tutulur
• SGK primi: Kıdem tazminatı üzerinden SGK primi kesilmez

Kıdem Tazminatı Talebi ve Dava Süreci

1. İş Mahkemesine Başvuru

Kıdem tazminatı talebi için iş mahkemesine başvuru yapılmalıdır. Başvuru süresi:

• Zamanaşımı: İş sözleşmesinin sona ermesinden itibaren 1 yıl içinde dava açılmalıdır
• Yetkili mahkeme: İşyerinin bulunduğu yerdeki iş mahkemesi yetkilidir

2. Delil Toplama

Dava açmadan önce aşağıdaki deliller toplanmalıdır:

• İş sözleşmesi
• Bordrolar (özellikle son bordro)
• Çalışma belgesi
• İşten çıkış belgesi
• Yazılı belgeler (e-posta, mesaj vb.)
• Tanık ifadeleri

3. Dava Dilekçesi Hazırlama

Dava dilekçesi şunları içermelidir:

• Tarafların kimlik bilgileri
• İş sözleşmesinin başlangıç ve bitiş tarihleri
• Son brüt ücret tutarı
• Çalışma süresi
• Talep edilen kıdem tazminatı tutarı
• Haklı nedenler (varsa)

4. Yargılama Süreci

Yargılama süreci şu aşamalardan oluşur:

• Dilekçe incelemesi: Mahkeme, dilekçeyi inceler ve kabul eder
• Cevap süresi: İşverene cevap verme süresi tanınır
• Delil incelemesi: Tüm deliller mahkeme tarafından incelenir
• Bilirkişi incelemesi: Gerekirse bilirkişi raporu alınır
• Karar: Mahkeme, tarafların iddia ve savunmalarını değerlendirerek karar verir

5. İtiraz ve Temyiz

Mahkeme kararına itiraz edilebilir:

• İstinaf: İş mahkemesi kararlarına istinaf yolu açıktır
• Temyiz: Yargıtay'a temyiz başvurusu yapılabilir

Kıdem Tazminatı ve Diğer Haklar

Kıdem tazminatı, diğer işçi haklarından bağımsızdır. İşçi, kıdem tazminatının yanı sıra:

• Kullanılmamış izin ücreti
• Fazla mesai ücreti
• İhbar tazminatı
• Kötü niyet tazminatı (varsa)

gibi haklarını da talep edebilir.

Sonuç

Kıdem tazminatı, işçilerin önemli bir hakkıdır. Bu hakkın korunması için zamanında ve doğru şekilde talep edilmesi kritiktir. İş sözleşmesinin sona ermesi durumunda, profesyonel hukuki destek almak, hakların korunması açısından büyük önem taşır.

Kıdem tazminatı ve diğer işçi hakları konusunda destek almak için BKA Hukuk Bürosu ile iletişime geçebilirsiniz.